Bij het overlijden van een aandeelhouder kan de nalatenschap op verschillende manieren verdeeld worden over de erfgenamen. De verdeling hiervan kan grote gevolgen hebben op het belastingbedrag dat betaald moet worden door de erfgenamen. De wetgever heeft echter een aantal vrijstellingen opgenomen voor bedrijfsopvolging wat een uitkomst kan zijn maar deze vrijstellingen worden niet automatisch optimaal gebruikt.

Bedrijfsopvolgingsregeling

Een van de belangrijkste regelingen die gebruikt kan worden door de erfgenamen, is de bedrijfsopvolgingsregeling (BOR). Dit houdt in dat de erfgenamen, voor de verkregen aandelen, een 100% belastingvrijstelling hebben tot een bedrag van €1.071.987. Op alles wat geërfd wordt boven dit bedrag is een vrijstelling van 83% van toepassing.

Op het moment dat er geen testament is opgesteld door de overleden aandeelhouder wordt de erfenis gelijk verdeeld over de langstlevende partner en de kinderen van de overleden aandeelhouder. De langstlevende partner verkrijgt in dit geval de gehele erfenis en de kinderen verkrijgen een vordering voor hun deel van de erfenis op de langstlevende partner. Deze vordering is pas opeisbaar bij het overlijden van de langstlevende partner. Een testament kan in ervoor zorgen dat de bedrijfsopvolgingsregeling efficiënter gebruikt kan worden.

Als bijvoorbeeld een vader komt te overlijden en hierbij zijn aandelenpakket (t.w.v. €1.200.000) en woning (met WOZ-waarde van €300.000) na laat aan zijn vrouw en zoon zijn er twee mogelijkheden. Allereerst het scenario waarbij geen testament is opgesteld.

Verdeling zonder testament

De moeder en zoon erven beide de helft van de nalatenschap wat neerkomt op €750.000 per persoon. Aangezien de moeder de aandelen daadwerkelijk verkrijgt, en de zoon enkel een vordering, kan de moeder in dit geval gebruik maken van de BOR met een 100% vrijstelling tot €1.071.987. Ook heeft de moeder recht op een partnervrijstelling van €640.000. Door de partner vrijstelling gaat een groot gedeelte van de BOR verloren. Op de vordering van de zoon is wel erf belasting van toepassing wat neerkomt op een bedrag van ongeveer €135.000.

Verdeling met testament

Bij het opstellen van een testament kan hierop ingespeeld worden en daarmee het te betalen belastingbedrag zo laag mogelijk worden gehouden. Door bijvoorbeeld een flexibel testament op te stellen, wordt de standaard, gelijke, verdeling gepasseerd. Bij het overlijden van de aandeelhouder kan in dit geval gekozen worden voor een optimale verdeling. Met een legaat in het testament kan vervolgens een bepaling opgenomen worden welk deel van de nalatenschap precies naar welke erfgenaam gaat.

Als de zoon in dit voorbeeld het bedrijf gaat opvolgen kan de aandeelhouder dit opnemen in zijn testament en de aandelen aan hem legateren. Door deze keuze kan de BOR volledig benut worden omdat op de verkregen aandelen ter waarde van €1.200.000 tot een bedrag van €1.071.987 een 100% vrijstelling toegepast kan worden. Over het resterende verkregen bedrag vanuit de erfenis moet nog wel belasting betaald worden. De moeder, die 50% van de waarde van het huis erft, ter waarde van €150.000 kan haar partnervrijstelling toepassen. Hierdoor wordt het te betalen belastingbedrag voor de zoon verminderd met ruim €100.000.

Afvullegaat

Echter wordt in het voorbeeld nu niet optimaal gebruik gemaakt van de partnervrijstelling van de moeder. Een ‘afvullegaat’ in het testament kan ervoor zorgen dat dit wel optimaal gebeurd. Door dit afvullegaat kan de langstlevende partner, de moeder in dit voorbeeld, haar erfdeel ‘op papier’ aanvullen tot er optimaal gebruik wordt gemaakt van de partnervrijstelling. Dit zou in het voorbeeld betekenen dat er uiteindelijk helemaal geen belasting betaald hoeft te worden door het optimaal gebruik te maken van de beschikbare vrijstellingen.